Gặp gỡ bốn nước Đông Nam Á tại Phúc Kiến, Bắc Kinh tiếp tục cô lập Việt Nam

31/03/2021

Jackhammer Nguyễn

31-3-2021

Báo Bưu Điện Hoa Nam (SCMP), từ Hồng Kông, hôm 30/3/2021, có bài: “Bắc Kinh tranh thủ các nước Đông Nam Á, trong nỗ lực chống lại phản ứng dữ dội ở Biển Đông”. Bài báo trích dẫn các nguồn tin ngoại giao, cho biết, Trung Quốc và bốn nước ASEAN sẽ gặp nhau tại Phúc Kiến, một tỉnh duyên hải phía Đông Nam của Trung Quốc, trong tuần lễ cuối tháng Ba, đầu tháng Tư này. Bốn nước đó là Indonesia, Singapore, Philippines và Malaysia.

Báo SCMP bình luận rằng, đây là một chiến dịch ngoại giao của Trung Quốc, nhằm phá thế cô lập mà Mỹ đang tạo ra, bằng cách liên kết với các đồng minh và đối tác vùng Ấn Độ – Thái Bình Dương.

Nhìn vào thành phần tham dự ở Phúc Kiến này, có thể thấy hai điều: Việt Nam không có mặt và Philippines lại đang căng thẳng với Trung Quốc tại khu vực đá Ba Đầu (Whitsun Reef), khi hơn 200 tàu dân quân của Trung Quốc, kéo tới đóng đô ở đây hơn hai tuần qua.

(Việt Nam cũng tuyên bố chủ quyền trên bãi cạn này, nhưng không có hành động cụ thể bảo vệ tuyên bố của mình như Philippines, là điều máy bay chiến đấu tới giám sát tàu Trung Quốc, cũng như không có quan chức Việt Nam nào tuyên bố phản đối Trung Quốc như tổng thống và các lãnh đạo cao cấp của Philippines đã lên tiếng).

Mắt xích yếu Philippines?

Việc hơn 200 tàu cá Trung Quốc tới đá Ba Đầu án ngữ, làm người ta nhớ đến vụ Trung Quốc chiếm bãi cạn Scarborough của Philippines hồi năm 2012. Trong vụ Scarborough, Bắc Kinh đã chiếm hẳn bãi đá, sau khi Trung Quốc thỏa thuận với Philippines cùng rút lui, Philippines rút lui, nhưng phía Trung Quốc không rút, sau đó Bắc Kinh biến bãi này thành một căn cứ hậu cần.

Tuy nhiên, vụ đá Ba Đầu lần này, các nhà quan sát có vẻ thiên về ý kiến cho rằng Bắc Kinh đang nắn gân Philippines và thử phản ứng của Mỹ, trong mối quan hệ Mỹ – Phi, sau khi chính quyền Biden thực hiện chiến lược liên kết đồng minh truyền thống của Mỹ chống lại Trung Quốc.

Trong bốn năm qua, những phát ngôn khi nóng khi lạnh của ông Rodrigo Duterte, tổng thống Philippines, đã ít nhiều làm sứt mẻ mối quan hệ Mỹ – Phi. Ông Duterte cũng không giấu quan điểm của ông ta, qua những phát ngôn nịnh bợ Tập Cận Bình, sau những hứa hẹn đầu tư hậu hĩnh vào Phi. Còn nhớ, trong chuyến viếng thăm của Tập Cận Bình tới Manila hồi tháng 4/2018, Duterte nói rằng, ông ta “yêu” Tập Cận Bình và ông ta cần Trung Quốc hơn bất kỳ nước nào khác trong lúc này.

Cuộc gặp gỡ Phúc Kiến được hình thành khá chóng vánh, ngay sau khi ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken tuyên bố rằng, Mỹ sẽ bảo vệ đồng minh Philippines từ những cuộc tấn công trên Biển Đông. Chắc chắn việc bàn tán, thỏa thuận ngầm với Manila về đá Ba Đầu sẽ được tiến hành ở Phúc Kiến, điều này có nghĩa là, Trung Quốc đã đi trước Mỹ một nước cờ để giữ tay trên với Manila.

Tiếp tục cô lập Việt Nam

Trong một bài phân tích mới đây trên Tiếng Dân, tôi đã đưa ra nhận định rằng, Bắc Kinh đang tìm cách cô lập Hà Nội ở Đông Nam Á, sau chiến dịch ngoại giao của họ tại chín nước Đông Nam Á, loại trừ Việt Nam. Cuộc gặp gỡ ở Phúc Kiến không có Việt Nam, phải chăng là tín hiệu đe dọa, một lần nữa Bắc Kinh muốn gửi đến Hà Nội?

Báo SCMP đưa ra một nhận xét đáng chú ý, Phúc Kiến là quê hương của nhiều người Hoa ở Đông Nam Á và các cộng đồng này vẫn giữ vai trò kinh tế quan trọng tại nhiều nước. Những cộng đồng người Hoa ở bốn nước tham gia cuộc gặp tại Phúc Kiến, phần đông có gốc gác từ tỉnh này, như gia đình ông Lý Quang Diệu gốc người Phúc Kiến, ông Duterte cũng từng nói rằng, ông nội của ông có gốc gác từ thành phố Hạ Môn, tỉnh Phúc Kiến.

Việc sử dụng người Hoa hải ngoại vẫn nằm trong chính sách đối ngoại của Trung Quốc, mà họ thường gọi là đội quân thứ năm. Trái với các quốc gia Đông Nam Á kể trên, người Hoa ở Việt Nam đa số có gốc từ Quảng Đông. Vai trò của cộng đồng Hoa kiều ở Việt Nam không lớn như ở các nước Đông Nam Á kể trên, vì họ đã bị chính sách bài Hoa thời ông Lê Duẩn làm thiệt hại đáng kể.

Dĩ nhiên mối quan hệ đồng hương sắc tộc này chỉ đóng vai trò thứ yếu. Bắc Kinh mời nước nào, hoặc không mời nước nào, thể hiện cách đánh giá hay chính sách của họ đối với nước đó. Việt Nam là một nước mạnh ở Đông Nam Á, nhưng không được mời. Điều này càng khẳng định ý kiến của tôi trước đây về chính sách mới của Bắc Kinh, là chia rẽ Việt Nam với các nước Đông Nam Á khác. Một nhà nghiên cứu trong nước nói với tôi rằng, Việt Nam vắng mặt ở Phúc Kiến là một đòn dằn mặt của Bắc Kinh với Hà Nội.

Nhìn vào việc truyền thông nhà nước Việt Nam khá thoải mái hài tên Trung Quốc trong các vụ việc ở biển Đông gần đây, trong đó có vụ đá Ba Đầu, cũng như có nhiều bài phân tích và bình luận liên tục về sự đe dọa của Bắc Kinh trên biển Đông, có thể thấy rằng, Hà Nội cảm nhận được sự đe dọa và đang chống trả, ít nhất là chuẩn bị tâm lý cho dân chúng.

Trong chiều hướng đó, nhà nghiên cứu trong nước kể trên nói với tôi rằng, ông Phan Văn Giang là người có kinh nghiệm trận mạc, được đưa ra làm Bộ trưởng Quốc phòng, thay vì ông Lương Cường, một viên chính ủy.

Thật ra các cuộc gặp gỡ kiểu “phủ dụ” của Trung Quốc với các nước kể trên, chẳng quan trọng lắm đối với Việt Nam. Trường hợp Bắc Kinh thật sự muốn cô lập Việt Nam, thì sẽ có lợi cho người dân Việt, vì Trung Quốc sẽ đẩy Hà Nội về hướng gần gũi với phương Tây hơn.