Việt Nam trong 5 năm tới sau năm 2020

 

Việt Nam trong 5 năm tới sau năm 2020

Tomaya Onishi

Bản dịch bài  Vietnam's Communists brace for next 5 years after big 2020, Nikkei Asia Review, December 22, 2020

Bản PDF tiếng Anh http://www.viet-studies.net/kinhte/VN5yearsAfter2020_Nikkei.pdf

Archivu dịch

Giới lãnh đạo Việt Nam là một trong số ít những người có thể gọi năm 2020 là một năm thành công.

Giờ là lúc họ đặt mục tiêu thúc đẩy đất nước bước vào năm 2021, đại hội Đảng quan trọng nhất lần thứ 13 sắp tới sẽ đặt ra lộ trình cho 5 năm tiếp theo - và có khả năng củng cố hơn nữa sự thành công của họ đối với một quốc gia trẻ, đang phát triển và nền kinh tế sôi động với gần 100 triệu dân.

Năm nay Việt Nam có rất nhiều điều để ăn mừng. Ứng phó với đại dịch COVID-19 hiệu quả đã hạn chế tổng số ca nhiễm được ghi nhận xuống còn khoảng 1.400 ca, khiến cả thế giới phải ghen tị. Việt Nam giữ chức chủ tịch Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á lần đầu tiên sau một thập kỷ, đăng cai tổ chức hội nghị thượng đỉnh trực tuyến 10 nước trong khối ASEAN vào tháng 11. Và ngay sau đó, khối này đã tổ chức lễ ký kết trực tuyến lịch sử cho Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực, RCEP - hiệp định thương mại lớn nhất thế giới.

Nhưng sự phấn khích tạo ra bởi những sự kiện đình đám trên đã qua đi, và ĐCSVN tập trung vào chính trị trong nước - và ai là người có thể chèo lái con thuyền - khi Đại hội Đảng lần thứ 13 sắp diễn ra, có thể vào tháng Giêng.

Đại hội là sự kiện quan trọng nhất của đất nước, được tổ chức 5 năm một lần để chọn ra ban lãnh đạo mới và đặt ra các mục tiêu kinh tế.

"Năm nay đã đóng một vai trò quan trọng trong việc đạt được tiến độ của các mục tiêu 5 năm đặt ra tại Đại hội 12", ông Nguyễn Phú Trọng, nhà lãnh đạo thực sự của đất nước, nói trong một hội nghị toàn quân vào ngày 7 tháng 12 tại Hà Nội, đề cập tới cuộc họp cuối cùng vào tháng 1 năm 2016.

"Trong khi nền kinh tế Việt Nam về cơ bản ổn định, Đảng đã được người dân tin tưởng hơn nhờ những kết quả tích cực từ chiến dịch chống tham nhũng và cải tổ Đảng", ông Trọng, 76 tuổi, tổng bí thư kiêm chủ tịch nước và cũng là bí thư quân ủy trung ương nói.

Tại đại hội năm 2016, ông Trọng đã “thăng chức” phó thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc khi đó lên làm thủ tướng, buộc thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng phải nghỉ hưu. Ông Dũng, người đã làm thủ tướng 10 năm, được coi là một trong những nhà lãnh đạo quan trọng nhất sau Lê Duẩn, người kế tục trực tiếp của Hồ Chí Minh, người sáng lập Đảng năm 1930 và vẫn được tôn kính là "Bác Hồ".

Sau khi chủ tịch nước Trần Đại Quang qua đời vào năm 2018, ông Trọng đảm nhận thêm chức chủ tịch nước và cùng ông Phúc điều hành chính trị, kinh tế và ngoại giao.

Ông Trọng và ban lãnh đạo hiện đang tuyên bố chiến thắng trên ba mặt trận - một cuộc trấn áp trực tuyến nhắm vào công chúng ngày càng hiểu biết về mạng xã hội; một cuộc đấu tranh nội bộ Đảng chống lại bất đồng chính kiến; và cuộc chiến ngăn chặn đại dịch coronavirus.

Khi bước vào trận chiến đầu tiên, ĐCSVN từ lâu đã nỗ lực để trấn áp những phát ngôn và việc làm có thể làm lung lay chế độ độc Đảng, và các nhà chức trách đã tăng cường giám sát internet trong năm nay.

"Các cơ sở xuyên biên giới, đặc biệt là Facebook và YouTube, là điểm nóng của tin tức giả mạo (fake news) ở Việt Nam", Bộ trưởng Bộ TTTT Nguyễn Mạnh Hùng phát biểu trước Quốc hội ngày 6/11.

Ông Hùng cho biết trung tâm giám sát an ninh mạng được tăng cường hiện có khả năng xử lý 300 triệu tin nhắn được đăng trên mạng xã hội mỗi ngày.

Sau nhiều lần đàm phán, Facebook đã đồng ý tuân thủ 95% yêu cầu chính thức về việc xóa tin nhắn "độc hại", tăng từ 10%, ông cho biết thêm rằng YouTube đã nâng tỷ lệ từ 50% lên 90%.

Các con số mà ông Hùng đề cập khớp với báo cáo minh bạch do hai công ty Mỹ công bố.

Không giống như Trung Quốc, Việt Nam không chặn mạng xã hội của Mỹ. Số lượng người dùng Facebook nói tiếng Việt đạt 61 triệu người vào tháng 1 năm 2020, theo "We are Social", một cơ quan truyền thông xã hội có trụ sở tại London. Trên thực tế, Facebook và Google đã lan truyền nhanh chóng đến mức Việt Nam cho rằng cực kỳ khó khăn để làm theo mô hình ngăn chặn dịch vụ này ở trong nước như Bắc Kinh.

Nhưng ông Hùng khẳng định các cơ sở phải tuân thủ luật pháp Việt Nam. Ông nói: “Facebook, Google và Apple không đóng thuế tại Việt Nam, mặc dù họ đạt doanh thu hàng tỷ đô la”.

Mặt trận thứ hai, ĐCSVN của ông Trọng đã tuyên chiến với tham nhũng từ năm 2016, nhưng nhiều người coi nỗ lực này như một phương tiện để trấn áp bất đồng chính kiến trong hàng ngũ Đảng.

Ông Dũng, cựu thủ tướng, được cho là có công với những cải cách thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Nhưng các nhà phê bình cho rằng tình trạng tham nhũng tràn lan trong nhiệm kỳ của ông đã dẫn đến sự bất bình của quần chúng đối với Đảng tuy tăng chậm nhưng liên tục. Và mặc dù ông Dũng về hưu, nhưng những người trung thành của ông ta vẫn ở trong các doanh nghiệp nhà nước và các tổ chức khác.

Ông Trọng cũng đã cách chức bí thư thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh của ông Đinh La Thăng vào năm 2017, sau đó ông Thăng bị bắt giam. Các khoản lỗ lớn tại các công ty liên kết của PetroVietnam - xảy ra khi ông Thăng làm chủ tịch công ty dầu khí quốc gia - là lý do chính thức, mặc dù việc ông bị tạm giam được cho là liên quan đến cáo buộc tham nhũng. Dù thế nào, ông cũng là cựu ủy viên Bộ Chính trị đầu tiên bị bỏ tù và hiện đang thụ án 30 năm tù.

Các cuộc tấn công về các hành vi sai trái bị cáo buộc đã gia tăng khi đại hội tiếp theo đến gần.

"Tham nhũng đã từng bước được kiểm soát, góp phần ổn định chính trị", ông Trọng phát biểu tại cuộc họp của ban chỉ đạo trung ương về phòng chống tham nhũng vào ngày 12 tháng 12, trước khoảng 700 quan chức chính phủ và 5.000 người khác theo dõi trực tuyến.

Một báo cáo chi tiết tại cuộc họp cho thấy 131.000 Đảng viên ĐCSVN và quan chức chính phủ đã bị kỷ luật kể từ khi ủy ban được thành lập vào năm 2013. Trong số đó, 87.000 người bị kỷ luật sau đại hội Đảng năm 2016.

Đối với mặt trận thứ ba - cuộc chiến chống lại coronavirus - Việt Nam rõ ràng đã thành công. COVID-19 đã cướp đi sinh mạng của 35 người Việt Nam, kém xa nhiều quốc gia khác. Và nền kinh tế đã tiếp tục tăng trưởng vào thời điểm mà các công ty cùng ngành trong khu vực đang thu hẹp lại. Quỹ tiền tệ quốc tế IMF kỳ vọng GDP của Việt Nam sẽ tăng 2,4% vào năm 2020.

Chính phủ đã thực hiện các biện pháp triệt để, thậm chí khắc nghiệt, để ngăn chặn virus - từ truy tìm liên lạc đến tiết lộ địa chỉ của những người bị nhiễm và phong tỏa các khu vực bị ảnh hưởng. Do đó, giới lãnh đạo ĐCSVN đã biến cuộc khủng hoảng COVID-19 thành như một cơn gió thoảng.

Việt Nam đã có những bước đi thuận lợi trong bối cảnh những thay đổi lớn về địa chính trị, kinh tế và điều kiện kinh doanh kể từ năm 2016, bao gồm cả cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung. Việt Nam đạt mức tăng trưởng nhanh nhất Đông Nam Á và thu hút sự chú ý như một điểm đến đầu tư hấp dẫn thay cho Trung Quốc và các thị trường khác.

Trong lịch sử, đại hội Đảng thường là cột mốc dẫn đến những bước ngoặt lớn.

Tại Đại hội VI năm 1986, Đảng đã thông qua chính sách đổi mới, cải cách và mở cửa với thế giới - tia sáng cho sự phát triển của Việt Nam.

Năm năm sau tới đại hội lần thứ bảy vào năm 1991 cũng rất quan trọng. Năm đó, Việt Nam bình thường hóa quan hệ với Trung Quốc, vốn đã bị cắt đứt do hậu quả của cuộc chiến tranh biên giới năm 1979 ngắn ngủi nhưng đẫm máu. Việt Nam tiếp tục thiết lập quan hệ với một cựu thù khác là Mỹ vào năm 1995, cùng năm Việt Nam chính thức gia nhập ASEAN.

Sau Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 10 vào năm 2006, Hà Nội đã đạt được mục tiêu mong muốn là gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới WTO vào năm 2007. Samsung Electronics đã mở một nhà máy điện thoại di động tại Việt Nam vào năm 2009 và hiện sản xuất một nửa sản lượng điện thoại thông minh toàn cầu.

Đại hội năm 2006 cũng đáng chú ý với việc ông Dũng lên làm thủ tướng.

Ông Dũng đã thúc đẩy tự do hóa thương mại - bao gồm một hiệp định đối tác kinh tế với Nhật Bản - và chấp nhận đầu tư trực tiếp nước ngoài. Một thỏa thuận thương mại với Liên minh châu Âu, vốn đã được đặt nền móng trong nhiệm kỳ của ông Dũng, đã có hiệu lực vào tháng 8 vừa qua.

Nhưng ông Dũng đã phải trả giá cho những cải cách của mình và rõ ràng là không có khả năng kiểm soát tham nhũng. Ông đã được nhiều người kỳ vọng sẽ kế nhiệm Trọng làm tổng bí thư tại đại hội năm 2016. Nhưng thay vào đó, “người bảo vệ” của Đảng phản đối việc thăng chức của ông, ông Trọng ở lại và Dũng từ chức.

Các nhà phân tích tự hỏi liệu đại hội tới có thể thúc đẩy Việt Nam bước vào giai đoạn tăng trưởng tiếp theo hay không.

IMF dự báo Việt Nam sẽ vượt Singapore và Malaysia về GDP danh nghĩa vào năm 2020 để trở thành nền kinh tế lớn thứ tư của ASEAN. Việc các công ty toàn cầu chuyển hoạt động sản xuất từ ​​Trung Quốc để tránh thuế quan trừng phạt của Mỹ đang bơm thêm nhiên liệu vào nền kinh tế Việt Nam.

Nhưng việc tận dụng tối đa các xu hướng này và tiếp tục thành công trong 5 năm qua - cả hai đều phụ thuộc vào sự ổn định chính trị - có thể không dễ dàng. Áp lực từ Washington, đối với những người mới bắt đầu, và đang tăng lên.

Thặng dư của Việt Nam với Mỹ đã tăng lên 58 tỷ USD trong 12 tháng tính đến tháng 6. Trong 10 tháng đầu năm 2020, thặng dư của Việt Nam chỉ sau Trung Quốc và Mexico. Điều đó khiến Bộ Tài chính Mỹ “gắn nhãn” chỉ định Việt Nam là nước thao túng tiền tệ vào thứ Năm tuần trước, trong khoảng thời gian cuối cùng của nhiệm kỳ Tổng thống Donald Trump.

Theo Dương Quốc Chính, người thường có những phân tích chính trị tại Hà Nội, Tổng thống đắc cử Mỹ Joe Biden có thể "đặt ra thách thức" cho giới lãnh đạo Việt Nam theo một cách khác. Ông nói: “Donald Trump không tỏ ra quan tâm nhiều đến phong trào dân chủ ở Việt Nam và Hà Nội cũng không phải đối mặt với nhiều áp lực ngoại giao từ Washington. Tình hình có thể thay đổi dưới thời tổng thống của Biden".

Quan hệ với Mỹ sẽ phụ thuộc vào đội hình lãnh đạo tiếp theo của Việt Nam.

Trên thực tế, tổng bí thư nắm nhiều quyền lực nhất, sau đó là thủ tướng, chủ tịch nước và chủ tịch quốc hội. Với độ tuổi của mình, có nhiều đồn đoán về tương lai của ông Trọng, nhưng chắc chắn ông sẽ có ảnh hưởng đến việc lựa chọn người kế cận.

"Lo ngại chủ yếu nảy sinh từ khả năng thay đổi chức danh tổng bí thư", ông Chính nói. "Ông Nguyễn Phú Trọng ... là một người tuyệt đối trung thành với chế độ cộng sản, giữ vững lý tưởng của chủ nghĩa cộng sản và được coi là khá trong sạch".

Ông Chính lập luận, nếu Đảng kết thúc bằng một tổng bí thư ít bảo thủ hơn và có thể dễ dàng chấp nhận tham nhũng hơn, thì ban lãnh đạo chung có thể trở nên bất ổn.

Có những câu hỏi lớn hơn về sự ổn định chính trị cũng cần xem xét.

Dân số Việt Nam đạt gần 100 triệu người với độ tuổi trung bình chỉ trên 30. Hàng trăm nghìn công dân đã hoặc đang làm việc ở nước ngoài, cho họ và gia đình tiếp cận với thế giới thông tin. Nhiều nhà quan sát nước ngoài tự hỏi liệu có thể duy trì chế độ một Đảng và mở rộng kinh tế khi các giá trị của công dân ngày càng đa dạng hơn hay không.

"ĐCSVN và ban lãnh đạo tiếp theo trong 5 năm tới phải đưa ra các chính sách mới nhằm đảm bảo mô hình 'nhà nước pháp quyền' và quyền tự do thực sự cho người dân", Đặng Tâm Chánh, nhà phân tích chính trị tại thành phố Hồ Chí Minh, cho biết về các mối quan tâm đó. "Ít nhất, Đảng phải có tầm nhìn, mục tiêu và hành động thực sự để dẫn dắt thế hệ trẻ Việt Nam phát triển và nâng cao tài năng cá nhân".

Về mặt công khai, các nhà lãnh đạo Đảng vẽ lên một bức tranh về sự tự tin tột độ.

"Các đồng chí, không khí vui mừng và phấn khởi đang lan tỏa khắp đất nước chúng ta", ông Trọng phát biểu tại hội nghị quân ủy ngày 7/12. “Chúng ta hãy làm cho năm 2021 tốt hơn năm nay, xứng danh bộ đội cụ Hồ muôn đời và sự tin yêu, tin cậy của Đảng, Nhà nước và nhân dân”.

Nhưng những lời hay ý đẹp đó lại đi đôi với những biện pháp cứng rắn.

Thứ Tư tuần trước, Công an Thành phố Hồ Chí Minh đã bắt giữ Tất Thành Cang, cựu Ủy viên Ban chấp hành Đảng Cộng sản vì nghi ngờ có vi phạm quy định quốc gia về tài sản công gây thất thoát.

Ngày hôm sau, Trương Châu Hữu Danh, 38 tuổi, một người dùng Facebook nổi tiếng ở tỉnh Long An, bị bắt vì bị cáo buộc đăng các bài viết chống lại nhà nước. Ba tháng bị giam giữ của ông được coi là nỗ lực mới nhất của nhà chức trách nhằm ngăn chặn bất đồng chính kiến ​​và đảm bảo một đại hội suôn sẻ.

T.O.

Archivu dịch

Nguồn bản dịch: viet-studies.net