Facebook: Nhìn từ phong trào dân chủ Việt Nam, đến Trump và Robinhood

29/01/2021

Joaquin Nguyễn Hòa

29-1-2021

Ngày 28/1/2021, trang Facebook Robinhood Stock Traders của anh Allen Tran có hơn 157.000 thành viên đã bị Facebook đóng cửa, với lý do là các thành viên của trang này đã đưa những nội dung về tính dục, mà họ không được phép.

Trang Robinhood là nơi các thành viên thảo luận nhau về việc mua bán chứng khoán. Anh Allen Tran nói rằng, anh chưa bao giờ thấy nội dung như cáo buộc của Facebook trên trang của anh cả.

Có ba sự việc liên quan đến Facebook rất lý thú để so sánh: 1- Facebook đồng ý với nhà nước Việt Nam, loại bỏ, hoặc hạn chế những chỉ trích chính phủ và Đảng Cộng sản Việt Nam. 2- Facebook khóa tài khoản của cựu tổng thống Donald Trump vĩnh viễn. 3- Facebook xóa bỏ trang của nhóm Robinhood Stock Traders.

Cuộc cách mạng Facebook thất bại tại Việt Nam

Sau những biến động vùng Bắc Phi và Trung Đông, trong những năm 2009-2010, người ta nói đến một cuộc cách mạng Facebook, nơi đó dân chúng tập hợp qua mạng xã hội này để tổ chức lực lượng, tiến hành những cuộc đình công, biểu tình. Trong tất cả những thay đổi ở vùng này, người ta ghi nhận sự thay đổi ở Tunisia là tương đối thành công.

Khái niệm cuộc cách mạng Facebook đó cũng tạo nên hy vọng cho một số nhà bất đồng chính kiến ở Việt Nam. Hy vọng của họ nằm ở hai điều: Thứ nhất là sự lan rộng nhanh chóng những ý tưởng phi cộng sản, chỉ trích nhà nước cộng sản trên Facebook. Thứ hai là chính nhà cầm quyền cộng sản Việt Nam cũng phải nhờ vào Facebook để vận hành nền kinh tế của họ.

Tuy nhiên, trong thập niên 2010 người ta thấy là các nhà hoạt động bất đồng chính kiến tập hợp lực lượng qua Facebook, thì nhà cầm quyền, công an cũng theo dõi họ qua Facebook.

Hà Nội đã gây sức ép lên Facebook, nhất là bằng bộ luật an ninh mạng, bắt Facebook gỡ bỏ những nội dung mà họ không thích. Đến năm 2019, có thể thấy, Facebook đã thỏa hiệp một phần với đảng CSVN vì mối lợi quá lớn, với hàng chục triệu tài khoản ở Việt Nam. Đến năm 2020, Facebook đã đầu hàng chính quyền CSVN hoàn toàn vì bị dọa đóng cửa Facebook ở Việt Nam nếu không chịu kiểm duyệt theo ý của nhà cầm quyền.

Facebook của Donald Trump bị khóa vĩnh viễn

Tuy không nổi tiếng như trên mạng xã hội Twitter, nhưng tài khoản của cựu tổng thống Mỹ trên Facebook cũng có rất đông người theo dõi, chia sẻ những tin vịt mà ông ta đăng tải, nhất là các thuyết âm mưu của nhóm QAnon, OANN, Newsmax… mà ông ta chia sẻ tin vịt về Covid-19, về gian lận bầu cử…

Facebook cũng được biết đến là đã để cho các tài khoản tự động từ Nga tung tin vịt giúp ông Trump thắng cử hồi năm 2016 và người sáng lập Facebook đã phải ra điều trầntrước Thượng viện về vụ này. Với việc để cho tin vịt lan truyền như vậy, Facebook đã bị nhiều chỉ trích trong bốn năm qua, nhưng Facebook đều thoái thác và luật pháp Mỹ không làm gì được, lấy lý do là người sử dụng được quyền tự do phát biểu.

Ngày 6/1/2021, một cuộc bạo loạn bùng nổ theo lời kích động của ông Trump, tấn công điện Capitol, hòng gây sức ép lên các nhà lập pháp Mỹ, để đảo ngược thất bại của Trump trong cuộc bầu cử năm 2020. Cuộc bạo động đã làm 5 người thiệt mạng.

Hôm sau, Facebook tuyên bố ngăn chặn vĩnh viễn tài khoản của ông Trump và sau đó, Facebook đóng hàng loạt tài khoản của các nhóm ủng hộ viên bạo lực của Trump và các nhóm chuyên loan tin vịt như AQnon,…

Facebook Robinhood Stock Traders

Đối với trang Robinhood Stock Traders thì chuyện gì đã xảy ra? Việc đóng trang này đưa đến sự bực tức của rất nhiều người. Người ta cho rằng, Facebook cấu kết với các tay đầu cơ chứng khoán ở Wall Street để vô hiệu hóa những nhà đầu tư nhỏ, chống lại bọn tư bản trục lợi.

Sự việc này xảy ra sau khi vài tay đầu cơ chứng khoán, vào ngày hôm trước, bị thất bại thảm hại khi dự đoán cổ phiếu của công ty GameStop sẽ tụt giá, đặt kế hoạch mua lại kiếm lời. Các nhà đầu tư nhỏ đã dùng mạng xã hội Reddit với nhóm WallStreetbets, gom tiền, đẩy cổ phiếu của GameStop tăng vọt, làm ít nhất hai tay đầu cơ mất trắng cả triệu Mỹ kim. Một trong những tay đầu cơ đã cầu cứu người thiết lập WallStreetbets, nhưng không làm gì được.

Có thông tin nói rằng, đa số những nhà đầu tư nhỏ ở WallStreetbets là những người lớn lên trong cuộc khủng hoảng tài chính cuối những năm 2000. Họ và cha mẹ họ bị những món nợ chồng chất, và chứng kiến thủ phạm ở Wall Street không hề bị trừng trị. Việc họ gom tiền lại trong vụ GameStop không phải là để cứu GameStop mà để tấn công những kẻ đầu cơ chứng khoán.

Anh Allen Tran người thành lập nhóm Robinhood trên Facebook, năm nay 23 tuổi, cũng thuộc thế hệ chứng kiến cảnh lao đao của cha mẹ và những người thuộc thế hệ anh đang có những món nợ vay thời sinh viên chồng chất.

Lợi nhuận, lợi nhuận và lợi nhuận

Cả ba trường hợp đối xử của Facebook đối với đảng Cộng sản Việt Nam, với Trump và với Robinhood đều có nguyên nhân giống nhau, đó là lợi nhuận. Và họ có quyền làm điều đó vì Facebook miễn phí đối với tất cả mọi người, từ Trump cho đến các nhà đối kháng tại Việt Nam, hay các thành viên Robinhood.

Điều dễ hiểu là, nếu như bạn trả tiền cho Facebook, họ nhận tiền rồi sau đó phản phé, thì bạn có thể kiện được họ. Trump là một người hay mè nheo kiện tụng trong suốt cuộc đời kinh doanh và chính trị của ông ta, nhưng trong vụ Facebook đóng tài khoản, ông ta cũng chẳng làm gì được.

Facebook không hề muốn khóa tài khoản của các nhà bất đồng chính kiến Việt Nam, của Trump và của Robinhood nếu quyền lợi của họ không bị xâm phạm.

Đối với trường hợp Việt Nam, họ đã cân nhắc giữa mối lợi để cho các nhà đối kháng hoạt động, và mối lợi nếu như họ đầu hàng đảng Cộng sản.

Với Trump, tài khoản của ông ta rất có ích cho Facebook vì nó thu hút sự theo dõi, để quảng cáo thu lợi. Nhưng nếu cân nhắc những hệ lụy do ông ta gây ra, Facebook buộc lòng phải đóng, vì mối hại của Trump đối với hệ thống dân chủ và kinh doanh của xã hội Mỹ, nếu hệ thống này đổ vỡ thì Facebook cũng đổ vỡ.

Trong trường hợp Robinhood, chúng ta thấy rõ ràng nhất tính lợi nhuận trong phản ứng gần như tức thời của Facebook. Với hơn 157.000 thành viên, nhóm này rất tốt cho Facebook thu quảng cáo, nhưng việc họ có thể tấn công Wall Street, làm thiệt hại các nhà đầu tư, ảnh hưởng trực tiếp ngay tức khắc tới Facebook thì họ phải đóng ngay lập tức.

Nói không quá lời, Robinhood (cũng như nhóm WallStreetbets) là sự phản kháng của tầng lớp thấp cổ bé miệng tại Mỹ, chống giới tài phiệt, không khác gì khi so với các nhóm đối kháng chống lại đảng Cộng sản Việt Nam. Facebook đóng cửa cả hai vì quyền lợi của họ bị xâm phạm.

Một điều cần nói thêm, Facebook là một công cụ kinh doanh, không phải là tiếng nói bảo vệ nhân quyền như nhiều người lầm tưởng, cũng không phải là một chính phủ, cho nên nếu ta nói họ đóng cửa người này, người khác là vi phạm quyền tự do ngôn luận là sai.

Chính phủ Việt Nam cấm các nhà bất đồng chính kiến lên tiếng là tự do ngôn luận bị xâm phạm, nhưng chính phủ Mỹ không hề cấm Donald Trump lên tiếng trên Facebook hay các mạng xã hội khác.