Giá nào cho sự tự do?

12/05/2023

Ngô Anh Tuấn

12-5-2023

Mấy hôm trước, tại Trạm tạm giam Công an thành phố Đà Nẵng, luật sư Lê Đình Việt và tôi có vào thăm gặp bị can Bùi Tuấn Lâm (hay còn gọi là Peter Lâm Bùi). Cùng đi để thực hiện quyền giám sát có đại diện Toà án nhân dân thành phố Đà Nẵng và đại diện Cơ quan An ninh điều tra, Công an thành phố Đà Nẵng.

Dù có một vài khúc mắc nho nhỏ ban đầu nhưng tôi thực sự ghi nhận, buổi thăm gặp được diễn ra thuận lợi, không bị hạn chế về thời gian. Mặc dù buổi gặp được ghi hình để phục vụ công tác giám sát nhưng chúng tôi không gặp trở ngại trong nội dung trao đổi vì các bên cùng thống nhất rằng, chẳng có gì bí mật ở đây cả. Lâm cũng ghi nhận rằng, trong suốt quá trình điều tra, truy tố, Lâm không bị phân biệt đối xử; đó là sự nhân văn cần thiết và là tín hiệu tốt cho một phiên toà cởi mở hơn.

Qua tiếp xúc, tôi nhận thấy Lâm là một người rất thẳng thắn, cương trực, kiên định dám làm, dám chịu. Lâm cho biết, cậu ấy đã xác định sẽ đi tù từ lâu rồi nên hoàn toàn không có gì bất ngờ về việc bị bắt giam; không chống đối lực lượng chức năng và thừa nhận mọi hành vi mà mình thực hiện, trừ việc nhận tội.

Lâm cho rằng, những hành vi của mình là đúng và thực hiện đúng quyền tự do ngôn luận theo Hiến pháp chứ không phải là hành vi phạm tội. Lâm không đề nghị luật sư bất kỳ điều gì nhằm gỡ tội cho mình mà chỉ mong luật sư làm theo pháp luật. Hơn thế nữa, Lâm còn động viên ngược lại các luật sư là không nên quan tâm tới mức án nặng nhẹ của Lâm để tự gây thêm áp lực cho mình. Lâm cho hay “10 hay 12 năm trong tù với Lâm không phải là vấn đề”.

Tôi có trao đổi với Lâm, rằng không vấn đề với cậu nhưng có thể là vấn đề với vợ con mình; nếu ra sớm hơn để phụ vợ một tay chăm sóc con có tốt hơn không? Bọn nhỏ vẫn cần có sự quan tâm của bố mà… Lâm im lặng một lát nhưng sau đó, cậu ấy vẫn bảo lưu quan điểm của mình.

Là luật sư, chúng tôi không thể đồng thuận và hùa theo suy nghĩ của thân chủ, tung hô họ lên mây xanh để rồi họ lãnh những mức án cao chót vót được. Họ đi tù, vợ con họ khổ, chúng tôi không khổ. Dù trong lòng có đồng cảm với thân chủ bao nhiêu đi nữa, chúng tôi cũng phải giữ cái đầu lạnh, giữ mình ở vị thế trung dung chứ không thể thuộc hay chạy theo cảm xúc của họ; chỉ có thế thì họ mới có thể có thời gian suy ngẫm và ra quyết định một cách độc lập.

Chúng tôi biết, Lâm đã quyết là không thay đổi và giả sử có thêm thời gian để suy nghĩ thì cậu ấy vẫn thế. Chúng tôi cũng không có ý định thay đổi suy nghĩ của Lâm. Thời gian suy nghĩ đôi khi chỉ dành cho kẻ hèn như chúng ta thôi…

Phải thấy rằng, con đường Lâm đi, cách Lâm làm có thể đúng, có thể sai nhưng mơ ước của cậu ấy là không hề sai. Nếu mơ ước cậu ấy thành hiện thực, chúng ta có thể được hưởng ké thành quả; nếu Lâm sai, cậu ấy và gia đình mình phải gánh hậu quả. Chúng ta chỉ được lợi chứ không phải trả giá cho hành vi của cậu ấy. Do đó, xã hội cần có cái nhìn công bằng hơn đối với Lâm và những người như Lâm nếu muốn từng bước tiệm cận, chuyển mình qua một xã hội văn minh hơn.

Chúng ta có quyền sống hèn để mua lại sự bình yên (dù là thật hay giả tạo) cho bản thân và gia đình thì cũng đừng ném lời cay độc với những người sống khác mình vì chính họ, chứ không phải chúng ta, là những kẻ có thể làm cho đất nước này tốt đẹp hơn trong tương lai. Cái giá họ phải trả cho sự khác biệt ấy, chắc chắn không thể quy đổi được bằng tiền.